رعایت نکات ایمنی در عملیات سمپاشی

رعایت نکات ایمنی

در

عملیات سمپاشی

فاطمه حلاج نیا

علی جعفری

محمد بازوبندی

سم چیست؟

«سم» ماده ای است که با مقادیر کم از راه های؛ تنفس، پوست و دستگاه گوارش وارد بدن یک موجود زنده می شود. این ماده می تواند اعمال حیاتی جاندار را مختل کرده و حتی آن را از پا درآورد.

سموم دفع آفات نباتی نیز در این گروه قرار دارند. در کار با این سموم باید نکات ایمنی رعایت شود. بدین ترتیب علاوه بر تولید محصول سالم، سلامت کاربر سمپاش و در نتیجه سلامت جامعه حفظ  می شود.

الف- نکات ایمنی قبل از سمپاشی:

- سم، باید بر اساس توصیه کارشناسان، با نسخه گیاه پزشکی و از فروشگاه های مجاز سموم تهیه شود.چنانچه سمی از سال قبل در انبار موجود است،باید بررسی شود که دارای رسوب و ذرات معلق  نباشد. همچنین تغییر رنگ نداده و کلوخه نشده باشد.

* وسایل مورد نیاز سمپاشی شامل؛ لباس کار، دستکش لاستیکی، عینک دوره دار ، ماسک شیشه ای، کلاه ضد آب، کفش و ماسک های تنفسی می باشد.

1- دستکش، مهم ترین محافظ در برابر نفوذ سم به داخل پوست است.

- قبل از شروع کار، دقت کنید که دستکش ها پاره نباشند.

- ضمن استفاده از دستکش های مناسب کار با سموم دفع آفات، آنها را به فواصل زمانی معین تعویض کنید.

- در زمان استفاده از آفت کش ها به هیچ وجه از دستکش های چرمی، کاغذی و یا الیافی استفاده نکنید. این مواد به راحتی مایعات و غبار های سمی را جذب کرده، نگه می دارند و می توانند منبع مهمی از آلودگی باشند.

2- برای فراهم شدن حداکثر ایمنی، در هنگام کار از عینک مخصوص و مناسب استفاده کنید. 

3- ماسک شیشه ای، وسیله ای راحت و مطمئن برای حفاظت ازچشم ها وصورت است.

4- در هنگام کار با سموم، استفاده از کلاه ضد آب با لبه پهن، باعث کاهش آلودگی پشت گردن و صورت شده واز آفتاب سوختگی نیز جلوگیری می کند.

5- کفش مناسب برای سمپاشی باید یک تکه، ضد آب و از مواد شیمیایی بوده و تا زیر زانو را بپوشاند. پوتین های پلاستیکی، بهترین محافظ پا در هنگام کار با سموم هستند. استفاده از کفش های کتانی و چرمی، به دلیل جذب سموم و آلوده کردن پا، توصیه نمی شود.

6- ماسک های تنفسی، برای جلوگیری از استنشاق مواد سمی استفاده می شود. سموم به صورت مه، گرد و بخار باعث ایجاد مشکلات تنفسی در کاربران می شود. معمولاً بر روی برچسب سموم، یک شماره به صورتTC وجود دارد. این شماره، ماسک مناسب برای کار را مشخص می کند. برای سمپاشی های طولانی مدت، لازم است فیلترهای هوا، هر دو روز یک بار عوض شود. استفاده بیشتر از این مدت، نفس کشیدن کاربر مشکل می کند. در صورت احساس بوی سموم یا خارش در بینی، باید به سرعت محل کار را ترک و فیلتر را عوض کنیم. ماسک ها باید براساس دستورالعمل مربوط، روزانه تمیز شوند. چنانچه دستور العملی در دسترس نبود،آن ها را با آب داغ و صابون شسته و دور از محل آفت کش ها نگهداری  کنیم. فیلترها بعد از تعویض باید نابود شوند.

* برای تأثیر بهتر سموم، نوع آفت باید توسط کارشناس شناسایی شده و سم مناسب، با در نظر گرفتن آفت و نوع محصول توصیه گردد.

* برچسب هر سم، مدرکی رسمی است که شامل تمام اطلاعات مربوط به طرز استفاده صحیح و توصیه های ضروری مربوط به آن سم می باشد. در ایران برچسب سم باید حاوی اطلاعاتی باشد که هیأت نظارت بر سموم به تصویب رسانده است (بر اساس بند «ب» ماده «35» آیین نامه اجرایی قانون حفظ نباتات)

* قبل از استفاده از سم، باید بروشور مربوط مطالعه شده و طبق دستورالعمل آن اقدام شود.

* اصطلاحاتی که روی برچسب قوطی های سموم مختلف نوشته شده است عبارتند از:

1 – ماده مؤثر: به ترکیبات شیمیایی موجود در یک سم تجارتی که دارای خاصیت آفت کشی هستند، گفته می شود. به عنوان مثال؛ «سم 60 درصد امولسیون» دارای 60 درصد ماده مؤثر سمی و 40 درصد مواد همراه غیرسمی است.

2 – مواد همراه: این مواد، یا قابلیت حل شدن محلول را افزایش داده یا به عنوان ترکیبات امولسیون کننده و خیس کننده عمل می کنند. همچنین باعث رنگین شدن سم می شوند.

3 – 50% LD درجه مسمومیت: مقدار سم خالص، بر حسب میلی گرم «به ازای هر کیلوگرم وزن بدن» که باعث مرگ حداقل 50 درصد جانوران مورد آزمایش می شود. هر چه عدد LD50 کوچکتر باشد درجه سمّیت آن بیشتر است.

4 – دوره کارنس: به «فاصله آخرین سمپاشی تا برداشت  محصول» می گویند. به عبارت دیگر، «مدت زمانی که سم می تواند پس از سمپاشی سمیت خود را حفظ کند»، دوره کارنس گفته می شود. این مدت در مورد سموم مختلف متفاوت است. برا ی جلوگیری از مسمومیت ها و حفظ سلامت جامعه، این مدت باید رعایت شود. در هنگام سمپاشی، به دوره کارنس ثبت شده بر روی سم دقت شده و تا قبل از آن زمان، از برداشت محصول خودداری گردد. زیرا قبل از گذشت این زمان، مقداری از سموم در محصول باقی مانده و به مرور در بافت های بدن ذخیره و سبب بروز مسمومیت  مزمن و انواع بیماری ها واختلالات ژنتیکی می شود.

  ب – نکات ایمنی حین سمپاشی

1 – موقع سمپاشی، سم را بو نکنید.
2 – از خوردن، آشامیدن و استعمال دخانیات پرهیز کنید.
3 – در صورت وزش باد، عمل سمپاشی را پشت به باد انجام دهید.

4 – برای تهیه محلول سمی، هرگز آن را با دست به هم نزنید.
5 – محلول سمی را روی بدن و محصولاتی که نیاز به سمپاشی ندارند و همینطور بر روی علوفه دام ها نپاشید.
6 – فشار سمپاشی را طوری تنظیم کنید که قطرات درشت روی گیاه تشکیل نشود چون باعث سوختگی گیاه می شود.
7 – از ریختن محلول سمی در آب های جاری، محل آبشخور حیوانات و استخرهای منابع آبی پرهیز کنید.

8- سموم را برای راحتی کار سمپاشی، با هم مخلوط نکنید. چرا که این امر گاه باعث تشدید اثر سموم شده و در نهایت منجر به سوزندگی گیاه می شود. گاهی هم، اثر دو سم خنثی شده و هزینه اضافی بر کشاورز تحمیل می شود.  

ج – نکات ایمنی پس از سمپاشی

1- کارگر سمپاش باید پس از پایان کار، استحمام کرده و لباسش را عوض کند.
2 –در برنامه ریزی برای سمپاشی، لازم است به اطلاعیه های هواشناسی توجه کنیم. اگر به طور تقریبی در کمتر از شش ساعت پس از سمپاشی بارندگی اتفاق افتاد، به دلیل آن که تأثیر سموم کم می شود، باید ضمن مشورت با کارشناسان، سمپاشی تکرار شود. توجه به این موضوع، درکاهش مصرف سموم و جلوگیری از آلودگی محیط زیست، بسیار مؤثر است.
3 – ظروف خالی سم را له کرده و مدفون کنید.

4- به بچه ها نباید اجازه داده شود که از ظرف خالی سم، به عنوان وسیله بازی استفاده کنند. همچنین بزرگسالان نباید آنها را مورد استفاده قرار دهند.

5- ظروف شیشه ای را، درصورتی که آلوده شده اند، شکسته و در خاک دفن کنید. همچنین پاکت ها وکیسه های خالی سموم را می توان با رعایت مسائل ایمنی در محل مناسب و به دور از منطقه مسکونی سوزاند.

6- از رها کردن قوطی های سموم در کنار نهرهای آب، خودداری کنید زیرا سبب مرگ و میر حیوانات آبزی می شود.
7 – پس از خاتمه کار، دستگاه سمپاشی با مواد قلیایی مانند پودر لباسشویی شسته و خشک شود.
8– از ورود اطفال و حیوانات اهلی به منطقه سمپاشی شده جلوگیری گردد.
9 – به منظور هشدار در مورد آلودگی مزرعه، مناطق سمپاشی شده باید توسط تابلوهای نصب شده مشخص شوند.

10- اگر در زمان استفاده از آفت کش یا کمی بعد از آن، همراه با علائم مسمومیت، احساس ناراحتی کردید، به سرعت به پزشک مراجعه کنید.

*نکات ایمنی در جابجایی سموم:

1-مواد غذایی و علوفه دام را با خودروی حمل سموم جابجا نکنید.

2-قبل از جابجایی سموم، از سالم بودن ظرف ها مطمئن شوید. ظروف باز و سوراخ را جابجا نکنید.

3-درحین جابجایی، از وارد آمدن خسارت به برچسب سم و تغییر در مواد موثر سم باید جلوگیری شود.

4-راننده باید اطلاعات لازم را در مورد حمل سموم داشته باشد تا در مواقع ضروری(تصادف، آتش سوزی و یا ریختن سموم) اقدامات لازم را انجام دهد.

5-در صورت نشتی از ظرف سم، باید به سرعت محل آلوده تمیز و ظرف عوض شود. در صورت ریختن مواد سمی، افراد متفرقه را از محل آلوده دور کرده و روی سم را با خاک، شن و امثال آن پوشاند.سعی نشود که محل آلوده، با آب یا مواد دیگر شسته شود، زیرا سم بیشتری در محیط پخش خواهد شد.

6-در بارگیری و بارچینی، وزن بار به طور یکنواخت توزیع شود. بسته های سنگین هرگز روی بسته های سبک قرار نگیرد.

7- بسته ها باید طوری چیده شوند که برچسب دستوری آن ها به طور مستقیم در معرض دید باشد.

*ایمنی در انبارداری و ذخیره سموم:

1-محل انبار باید مکانی مجزا بوده و در مجاورت اماکن مسکونی، مدارس و ... نباشد.

2-محل انبار، از نظر بارگیری، تخلیه و حمل ونقل وسیله نقلیه، شرایط مناسبی داشته باشد.

3-در ساخت انبار، از بکار بردن مصالحی که قابلیت اشتعال داشته، محترقه باشد و یا در آتش سوزی تأثیر داشته باشد، اکیداً خوداری گردد. کف انبار باید غیر قابل نفوذ مایعات به درون زمین بوده و به آسانی شستشه شود.

4-انبار دارای تهویه مناسب بوده و از روشنایی کافی برای بازرسی وضعیت سموم و خواندن برچسب، برخوردار باشد.

*مسمومیت:

هر انسان یا حیوانی که «سم» از طریق؛ بینی، دهان یا پوست وارد بدن او شده و موجب ناراحتی، بیماری یا مرگ وی گردد، مسموم شده است.

مسمومیت به دو صورت ایجاد می شود؛

1.      به طور مستقیم، بر اثر تماس با سم یا خورده شدن آن،

2.      یا از طریق غیر مستقیم و یا به صورت مزمن.

مسمومیت مزمن، به سه صورت به بدن آسیب می رساند:

1- اثر مستقیم بر بافت ها و ارگان های بدن

2- اثر سرطان زایی        

3- ایجاد اختلالات کروموزومی و توارثی در نسل انسان.

*علائم مسمومیت:

   بستگی به نوع سم و مقدار آن و مدتی که از مصرف آن سم گذشته باشد، دارد. اما بطور کلی می توانیم بگوییم: معمولاً سرگیجه، حالت تهوع، استفراغ، دل درد، دل پیچه، عرق کردن، رنگ پریدگی و خواب آلودگی در شخص مسموم دیده میشود.

چه کارهایی برای فرد مسموم باید انجام دهیم؟

·    از اطرافیان و خود مسموم بپرسید که با چه ماده‌ای تماس داشته و یا آن را خورده است.

·    قوطی سم را بگیرید و برچسب آن را بخوانید.

·    فوراً‌ کمک های اولیه را شروع کنید.

*کمک های اولیه در مورد فرد مسموم:

·   فوراً‌ او را از محل سمپاشی خارج کنید و در هوای آزاد نگه دارید.

·    اگر لباسش آلوده به سم است، به سرعت آنها را بیرون بیاورید.

·   محل هایی از بدن را که به سم آلوده شده، با آب و صابون بشویید. سپس او را خشک کرده و بپوشانید.

·   بیمار را در حالت استراحت و گرم نگه دارید.

·   اگر سم داخل چشم‌ها پاشیده شده، فوراً چشم را زیر شیر آب بگیرید و شستشو دهید (10تا 15 دقیقه)

·   باید راه های تنفسی، یعنی دهان، گلو و بینی را تمیز کرده و باز نگه دارید.

·   در سریع ترین زمان ممکن، مسموم را به مرکز بهداشتی‌درمانی برسانید. ‌

*علائم مسمومیت انواع سموم وروش های درمانی:

1-مسمومیت ناشی از سموم کلره:

به طور عمده، سیستم مرکزی اعصاب را مورد حمله قرار می دهد. مسمومیت ناشی از آن، بیشتر جنبه مزمن دارد. اما موارد مسمومیت حاد با این سموم، باعث ایجاد اختلالات گوارشی، همراه با سردرد ، فراموشی، کاهش حس لامسه (در دز بالا) و گاهی نیز تشنجات عضلانی می شود.

برای درمان، پادزهر شناخته شده ای وجود ندارد. درمان از روی علائم بروز کرده صورت می گیرد؛

استفاده از ماسک اکسیژن،

- داروهای ضد تشنج در هنگام بروز تشنج مانند فنوباربیتون سدیم، هگزاباربیتوات سدیم و فنوباربیتون،

- استفاده از دیازپام در زمان بروز تشنج،

- شستشوی معده در مسمومیت گوارشی،

- اجتناب از مصرف مواد روغنی و نیز داروهای تحریک کننده اعصاب.

2-مسمومیت ناشی از سموم فسفره:

- علایم خاص مسمومیت سموم فسفره شامل؛

- کاهش ضربان قلب و فشار خون در ابتدای مسمومیت

- و بالا رفتن آنها بعد از پیشرفت مسمومیت می باشد.

بطور کلی، درمان مسمومیت ناشی از سموم فسفره شامل؛

- شستشوی معده در مسمومیت گوارشی،

- تنفس مصنوعی در صورت بروز نارسائی تنفسی،

- مصرف سولفات آتروپین،

- استفاده ازداروهای گروه اکسیم  و توکسوگونین. (در تشنج های شدید کابیزول و لوبلین در عضله تزریق می شود).

در موارد مسمومیت  ناشی از سموم فسفره باید از تزریق مورفین و مشتقات آن وبطور کلی سایرآرام بخشها و مواد چربی دار بطور تغذیه ای اجتناب کرد.

3- مسمومیت ناشی از کاربامات ها:

-علایم ناشی از مسمومیت کاربامات ها، بسیار شبیه علایمی است که در مسمومیت ناشی از سموم فسفره دیده می شود. کاهش ضربان قلب، همراه با اسهال و استفراق است که ناشی از تحرک زیاد لوله گوارشی می باشد. سایر علایم شامل؛ لرزش، حرکات تشنجی در