کاشت غلات یکی از مهم ترین عملیات در تولید آنها است. یعنی به منظور جوانه زنی و استقرار مطلوب گیاه، باید بذر در عمق مناسب خاک قرار گیرد.
بذرکار غلات
مقدمه:
کاشت غلات یکی از مهم ترین عملیات در تولید آنها است. یعنی به منظور جوانه زنی و استقرار مطلوب گیاه، باید بذر در عمق مناسب خاک قرار گیرد.
در گذشته گندم با دست در سطح مزرعه پاشیده می شد و بعد بوسیله ماله بذر به زیرخاک می رفت. اما امروزه در کشت مکانیزه با استفاده از خطی کارِ غلات ، بذر به میزان توصیه شده و در عمق مناسب کشت می شود
بذرکار غلات تشکیل شده از مخزن، دریچه خروج بذر، موزع، لوله سقوط، شیار بازکن، پوشاننده و چرخ فشار
مزایای استفاده از بذرکار :
· صرفه جویی در مصرف بذر (یعنی، از 300 تا 350 به حدود 120 تا 180 کیلوگرم در هکتار کاهش می یابد)
· یکسان بودن عمق کاشت
· استقرار مناسب بوته و اطمینان از دسترسی به تراکم مطلوب
· یکنواختی و درصد سبز زیاد
· فضای مناسب رشد در رقابت با علف هرز
· کاهش جمعیت علف هرز به لحاظ استفاده از بذر بوجاری و همچنین کاهش ریزش در زمان برداشت
· شرایط مناسب برای عملیات داشت
· افزایش راندمان آبیاری به دلیل تسطیح و ایجاد جوی و پشته مناسب
· کاهش تردد تراکتور و هزینه عملیات
· و سهولت برداشت محصول وٌ کاهش تلفات
کاشت بذر به چند روش انجام می شود، از جمله: کشت مسطح ، کشت روی پشته ، کشت داخل جوی و عمیق کار دیم.
• کشت مسطح : در این روش، سطح مزرعه صاف است و کاشت بصورت خطی باعث می شود که به آبیاری کمتری نیاز باشد. این روش در ایران کمتر رواج دارد مگر در مناطق پر بارانیا دارای سیستم آبیاری تحت فشار.
• کشت روی پشته: به این صورت که آبِ داخل جوی ها بصورت نشتی به بذرِ روی پشته می رسد. در این روش ضمن حفاظت گیاه از غرقاب شدن ، از سله بستن سطح خاک و بدسبزی جلوگیری می شود. {در دو نوع سه و چهار ردیفه ساخته شده که بسته به بافت خاک و شیب زمین دستگاه مناسب توصیه می شود به نحوی که در خاک های سبک و یا دارای شیب تند نوع سه ردیفه که پهنای پشته کمتر است توصیه و در خاک های سنگین و مسطح (شیب کم) نوع چهار ردیفه مناسب تر است.}
• کشت داخل جوی: در مناطقی که خشک و کم آب هستند گیاه را داخل جوی می کارند تا بیشتر آب را جذب کند. همچنین در مناطقی که زمین شور است بدلیل بالا رفتن نمک از پشته ها، بهتر است گیاه در داخل جوی کاشته شود.
• عمیق کار دیم : دستگاهی است که برای کاشت غلات و حبوبات در مزارع دیم مورد استفاده قرار می گیرد. عمق کار دیم دارای مزایایی است:
• ایجاد جویچه ذخیره بارندگی
• محافظت از سرما
• عمق کاشت مناسب
• قرارگیری در لایه رطوبتی خاک
• و تماس وٌ چسبندگی بیشتر خاک و بذر به واسطه چرخ های فشار
آشنایی با اجزای بذرکار :
مخزن : مخزن بذرکارِ خطی کار، سراسری و یک پارچه است ولی برای جلوگیری از تجمع بذر در یک سمت مخزن از صفحات جداکنندهاستفاده می شود.
*دریچه خروج بذر : بسته به تعداد ردیف موردنیاز و همچنین اندازه بذر در چهار حالت است: کاملاً بسته - یک سوم باز برای بذرهای ریز مثل کلزا و یونجه - دوسوم باز برای بذر متوسط مثل گندم و جو – و کاملاً باز برای بذرهای درشت مثل نخود.
* موزع؛ کار توزیع بذرها را بر عهده دارد. در خطی کارها بصورت شیاردار و چرخ دنده ای است. گودی و طول شیار در میزان بذر مؤثر است.
موقعیت استوانه موزع نسبت به درچه خروج بذر، بسته به پهنای نوار بذر تحویلی از مخزن، در سه حالت قابل تنظیم است
- اول: استفاده از تمام شیارهای استوانه موزع برای کشت غلات و بذرهای درشت
- دوم: استفاده از نصف استوانه موزع
- و سوم: استفاده از یک چهارم طول شیار استوانه موزع برای بذرهای ریز مثل کلزا
* کپه زیرموزع یا فلاپ : برای خروج یکنواخت بذر ، یک صفحه مقعر در زیر استوانه موزع قرار دارد. هرچه بذر ریزتر باشد فاصله این قاشقی تا موزع کمتر و برای بذر درشت فاصله بیشتر می شود تا از شکستگی بذر جلوگیری شود. بنابراین برای بذر کلزا اهرم فلاپ در سوراخ اول و برای گندم و جو در سوراخ سوم قرار می گیرد. کپه زیر موزع در حالت آزاد برای تخلیه مخزن بذر استفاده می شود.
* گیربکس تغییر سرعت چرخش موزع : تحویل و ریزش مقدار معین بذر در هکتار از طریق سرعت چرخش موزع و با استفاده از درجات مختلف گیربکس قابل کنترل است که در هنگام کالیبراسیون بکار گرفته می شود.
* قیفی و لوله های سقوط که در انواع خرطومی ، فنری و تلسکوپی بوده و بذر را از موزع به شیاربازکن ها منقل می کند.
* شیار بازکن ها: در خطی کارها از انواع یک بشقابی، دوبشقابی ، کاردی و سوک قلمی استفاده می شود. برای تثبیت و یکنواختی عمق کاشت با استفاده از یک فنر حالت ارتجاعی دارند که فشار فنر نیز بسته به نوع خاک قابل تنظیم است.
* مکانیزم تغییر عمق کاشت : کلیه کارنده ها بر روی یک شاسی قرار دارند. این شاسی با اهرم بندی و پیچ مخصوصِ تنظیمِ عمق ، همگی در عمق مورد نظر قرار می گیرند.
* پوشاننده بذر به شکل های شانه ای ، زنجیری ، چرخ آهنی یا چرخ لاستیکی است.
نکات مهم در بذرکاری :
1.مخلوط کردن کود و بذر به خاطر تفاوت اندازه و جرم حجمی آن ها کار صحیحی نبوده و باعث خطا در عملیات بذرکاری می شود.
2.مصرف بذر زیاد و تراکم بیش از حد ، باعث رقابت شدیدِ بینِ محصولی و در نتیجه ضعیف شدن گیاه می شود. بنابراین جبران خسارت تأخیر در کشت، سرمازدگی و سایر تنش های محیطی با مصرف بذر بیشتر شیوه مناسبی نیست.
3.به دلیل قابلیت پنجه زنی غلات و پرشدن سطح کاناپی، ذهنیت وجود فضای خالی بین ردیف ها و عدم کشت در داخل جویچه های آبیاری نیز منطقی به نظر نمی آید.
مزایای خطی کار:
استفاده توأم بذرکار و کودکار علاوه بر صرفه جویی در هزینه و زمان، باعث قرارگیری کود در زیر بذر و استفاده بهتر بذر از کود کاشته شده می شود که صرفه جویی در مصرف کود را نیز به همراه دارد.