استاندارد تولید فیلم آموزشی و ترویجی

برای تولید یک فیلم آموزشی و ترویجی، چه نکاتی را باید رعایت کرد. اصولی که باید در این امر مد نظر داشت، توسط وزارت جهاد کشاورزی تدوین و طراحی شده اند.

استاندارد تولید فیلم آموزشی و ترویجی

امیر عرفانیان عبادی

تعریف :

فیلم آموزشی : رسانه ای دیداری – شنیداری است که اطلاعات ، دانش و مهارتهای کاربردی مورد نیاز مخاطبان خود را در زمینه علوم و فنون کشاورزی به منظور یادگیری و ارتقاء دانش و توانایی آنان در اختیارشان قرار می دهد .

فیلم ترویجی : رسانه است که هدف اساسی آن ایجاد تغییر در نگرش ، رأی ، نظر و بینش مخاطبان است تا آنان را برای قبول روشها ، مهارتها ، ایده ها و نیز به کارگیری علوم و فنون مورد نیاز ترویج آماده و متقاعد سازد .

هدف :

هدف اصلی فیلم ارتقاء سطح دانش و مهارت مخاطبان در جنبه های زیر است :

الف – فیلم آموزشی :

-   ارتقاء سطح دانش و اطلاعات کاربردی ( در این حالت هدف یادگیری در حیطه شناختی قرار می گیرد ) .

-ارتقاء سطح مهارت و توانمندیهای عملی ( در این حالت هدف یادگیری در حیطه مهارتی یا روانی – حرکتی قرار می گیرید .

ب – فیلم ترویجی :

- تقویت باورها و نگرشها ( در این حالت هدف یادگیری در حیطه عاطفی و بینشی قرار می گیرد .

مخاطبان :

عمده ترین مخاطبان فیلم آموزشی و ترویجی ، افراد فعال در بخش کشاورزی هستند که آنان را می توان به گروههای هدف مختلف طبقه بندی نمود ، از جمله :

1 – کشاورزان خرده پا : که به دلیل بی سوادی و کم سوادی به رسانه های تصویری نیاز مبرم دارند . مانند : گندمکاران ، دامداران سنتی ، برنج کاران ، اعضای تعاونیها و . . . )

2 – کارکنان و کارگران تشکلها و مراکز تولید صنعتی و نیمه صنعتی : که نیاز مبرم به واقعیت های پیشرفته و نوین در امور شغلی خود دارند . ( دامداران صنعتی ، مدیران مزارع بزرگ ، کارگران مراکز تولید صنعتی و . . . )

3 – گروههای پیشرو : که در زمینه فعالیتهای ترویجی و نیز کشاورزی نوین برای ترویج آن در بین مولدین و بهره برداران نیاز به اطلاعاتت و دانش کافی دارند . ( کشاورزان پیشرو ، مروجین محلی و داوطلب ، رهبران محلی و . . . )

4 – عوامل ترویج دولتی : به منظور ارتقاء سطح دانش و مهارتهای آموزشی و ترویجی و کشاورزی نوین در جهت بهره برداری در وظایف شغلی . (  مروجان ، کارشناسان و . . . )

5 – زنان روستایی و عشایری : که در زمینه تولید و بهره برداری ، مدیریت خانوار و  . . . نیاز به اطلاعات و دانش کافی دارند .

نحوه استفاده :

فیلم های آموزشی و ترویجی را در همه مکانها و زمانها می توان مورد استفاده قرار داد خصوصاٌ :

الف – فیلم آموزشی : رسانه ای است که در کلاسها و جلسات آموزشی ، آموزشهای رسمی ( کاردانش ، شاخه کشاورزی ) و ... توسط آموزشگر برای بیان و ارائة بهتر مطالب آموزشی مورد استفاده قرار میگیرد .

ب – فیلم ترویجی : رسانه ای است که در کلاسها و جلسات ترویجی توسط مروجان و آموزشگران برای تسهیل و ابلاغ نوآوریها به نمایش گذاشته می شود .

انواع :

فیلم آموزشی و ترویجی با توجه به شیوه های بیانی گوناگون در انواع زیر قابل تهیه و تولید است :

1 – فیلم داستانی ( که پیام و محتوای آن در قالب داستان به مخاطب انتقال داده می شود ) .

2 – فیلم مستند ( که پیام و محتوای آن انتقال یک واقعیت به مخاطبان است ) .

3 – فیلم مستند آموزشی ( که پیام و محتوای آن گرچه انتقال یک واقعیت به مخاطبان است ، اما از اصول ، تکنیک ها و پردازش آموزشی نیز بهره می گیرد ) .

4 – فیلم آموزشی با قالبی ترکیبی و توأمان ( برای انتقال پیام از مجموعه ای از قالبهای بیانی بالا بهره می گیرد ) .

اصول طراحی :

برای تولید فیلم آموزشی و ترویجی ، می بایست در طراحی آن نکات زیر رعایت شود :

1 – برای تولید ، قبل از هر اقدام سناریو (‌فیلمنامه) تهیه می شود .

2 – بر اساس اصول تکنولوژی آموزشی ، قالب و شیوه بیانی مناسب بر اساس ماهیت و هدف محتوا انتخاب شود .

3 – عناصر فیل ( ساختار فیلمنامه ، موسیقی ، مونتاژ ، افکت و ...) در راستای تحقق هدف آموزشی فیلم تهیه و تنظیم شوند .

4 – سیستم تولید ( فیلم متحرک ، نوار ویدئو ) بر اساس شرایط و نحوه بهره برداری از فیلم انتخاب شود .

5 – برای تدوین سناریو ، ابتدا هدف کلی ، هدفهای جزئی و هدفهای رفتاری تنظیم شوند . هر سکانس فیلم باید در جهت تحقق یک یا چند هدف رفتاری باشد .

6 – اصل بر پرداختن به موضوع اصلی فیلم باشد . (پرهیز از پرداختن به موضوعات فرعی دیگر ) .

7 – برای تدوین سناریو ، از تحقیق کامل ، جامع و کارشناسانه که به همین منظور انجام شده است استفاده گردد .

8 – تمامی ساختار ، عناصر و اجزاء فیلم باید بر اساس ویژگی های مخاطبان ( مؤلفه های فرهنگی ، ویژگی های جامعه شناختی و روان شناختی و ...) و نیز زمان ، مکان ، سطح سواد ، شغل و ... تنظیم شده و همسو باشند .

9 – افراد مثبت ، مفید و نمونه محور فیلم قرار گیرند . ( به ویژه در فیلم داستانی )

10 – استفاده صحیح از عامل تکرار برای یادگیری بهتر مطالب و انتقال مؤثر پیام .

11 – عدم تدوین نماهای سریع و کوتاه .

12 – پرهیز از نریشن های طولانی و خسته کننده .

13 – بهره برداری از عامل تکرار ( نوشتاری ، تصویری ، گرافیکی ) برای یادگیری بهتر ، عمیق تر و جامع تر بخشهای مختلف یک پیام .

14 – استفاده صحیح از موسیقی کلاسیک و اصیل ( برای فیلمهای در سطح ملی ) و موسیقی محلی ( برای  فیلمهای در سطح استانی ) . در هر صورت موسیقی متن نباید خاطره انگیز باشد .

15 – رعایت جنبه های زیبایی شناسی در ساختار فیلم ( تا آنجا که به فرایند انتقال پیام و یادگیری لطمه ای وارد نسازد ) .

16 – عنوان فیلم باید گویای موضوع و محتوای فیلم باشد .

ساختار :

در ساختار فیلم رعایت نکات زیر الزامی است :

1 – ذکر کلمه طیبه « بسم الله الرحمن الرحیم » قبل از شروع تیتراژ آغازین .

2 – آوردن عبارتی که معرف مرکز تولید کننده فیلم است .

3 – حک نمودن عنوان فیلم با حروف درشت و خوانا .

4 – بیان موضوع و هدف ( اهداف ) آموزشی فیلم بطور مختصر در شروع فیلم .

5 – انتخاب مدت بین 20 تا 25 دقیقه برای مدت فیلم ( طول مدت )

6 – خلاصه ای از محتوا و نتیجه گیری در پایان فیلم بیان گردد . ( بطور مثال بین 2 تا 3 دقیقه )

7 – برای بیان پیام و تسهیل یادگیری باید از تکنیک های مختلف حسب ضرورت استفاده شود . ( انیمیشن ، نمادهای نوشتاری ، طرحهای گرافیکی و ... )